Schieten we door in navelstaarderij?
,,Onze neiging om steeds maar bezig te zijn met zelfontplooiing is een verkapte vorm van egocentrisme. Onze focus ligt te veel op krijgen wat we willen.” Dit beweerde spreker en schrijver Marianne Williamson laatst in een van haar inspirerende filmpjes. Nu heb ik haar best hoog zitten, maar dit vond ik wel erg kort door de bocht. Niks mis met een beetje zelfontwikkeling, dacht ik zo. Toch zit er wel een kern van waarheid in, maar vraag ik me af of het niet wat genuanceerder ligt. Is persoonlijke ontwikkeling noodzakelijk om een goed en vervuld leven te leven? Of schieten we in onze maatschappij door in navelstaarderij?
Overkill aan zelfhulp
Wanneer je in een gemiddelde boekenwinkel om je heen kijkt, word je doodgegooid met allerlei zelfhulpboeken. Op je tijdlijn scroll je langs ladingen cursussen met elk weer een andere visie op levensgeluk of succes. Iedereen schijnt bezig te willen zijn met ‘aan zichzelf werken’. Het lijkt vaak om 1 ding te draaien; hoe word jíj beter, effectiever, gelukkiger en succesvoller. Dit streven is vaak overgoten met een spiritueel sausje zodat het heel oprecht en verheven lijkt. Je moet eerst van jezelf houden tot je van iemand anders kan houden, niet waar?
Samen in de samenleving
Maar waar is de ander in dit verhaal? En de gemeenschap en de wereld? Zou je je niet beter kunnen richten op hoe je samen met elkaar de samenleving beter kunt maken en wat je daar als verschillende individuen voor nodig hebt? Wij zijn met zijn allen nou eenmaal onderdeel van een groter geheel. We zijn geen zelfstandig functionerende eilandjes in een oceaan. Nee, we zíjn de oceaan. Iedereen is met elkaar verbonden. Het gebrek van deze tijd is, dat we vaak niet meer kijken naar onze verbondenheid in het grote geheel.
Onze behoefte aan zingeving
Die verbondenheid vonden we vroeger in de verzuiling en bijbehorende normen en waarden. Omdat we onze houvast tegenwoordig meestal niet meer halen uit het geloof en de kerk, is er een nieuwe behoefte aan zingeving ontstaan. We hebben nieuwe bronnen nodig om antwoorden op onze levensvragen te vinden. Dit proberen we te bereiken door naar binnen te gaan. Zelfontplooiing is het hoogste ideaal geworden. Aan de ene kant is dit heel mooi. Ik geloof zeker dat je een fijner en sterker mens wordt door een groter zelfbewustzijn en persoonlijke ontwikkeling. Maar wat je ook veel ziet in de enorme zelfhulpindustrie, is het idee dat we al onze problemen kunnen oplossen door in onszelf te kijken.
Lijden hoort er bij
En daar wordt het problematisch. Want door het idee van de maakbaarheid van ons geluk en succes, denken we onszelf juist ongelukkiger. Geen enkel gelukkig mens is alleen maar blij toch? Verdriet, boosheid, ellende, somberheid; het hoort allemaal bij een normaal leven. Het is zelfs noodzakelijk om te kunnen groeien als mens. We verwachten door deze zelfhulpcultuur dat het altijd maar goed met ons moet gaan. Of dat je je maar heel kort ellendig mag voelen. Daarin zijn we streng naar onszelf en naar anderen. Het lijkt bijna abnormaal en je eigen schuld als je lijdt. Terwijl dat toch echt onderdeel van het leven is.
Je verplaatsen in de ander
Hierin mogen we dan ook wat meer begrip tonen naar elkaar. Wat meer oog hebben voor andermans proces. Iedereen maakt dingen mee die je vormen als mens. Positief en negatief. Empathie is de kunst van het begrijpen waar de ander vandaan komt. Jezelf in de schoenen van iemand anders kunnen plaatsen en daar je gedrag op af te stemmen. Je kijkt naar het grotere plaatje. Zo begrijp je beter waarom iemand doet zoals zij doet. Door zelf empathie te laten zien ben je een inspiratiebron voor anderen. Ik geloof in de absolute noodzaak hiervan voor een vreedzamer samenleving.
De gulden middenweg
Dus aan jezelf werken om de wereld wat mooier te maken. Dat zou een goeie gulden middenweg zijn. Je bezig houden met wat jij nog nodig hebt of mag ontwikkelen om een betekenisvol leven te leiden. Dus niet ‘hoe kan ik krijgen wat ik wil’, maar ‘wat kan ik bijdragen’. Waar jij je zingeving uit haalt, dat is iets wat iedereen voor zich moet bepalen. Persoonlijk zou ik het heel mooi vinden als de zelfhulp zich meer richt op hoe je deze zingeving kunt vinden. Jou de juiste vragen stelt om dat te ontdekken. En misschien een richting aangeeft naar wat relevant is voor een goed leven. Met een lichte nadruk op het idee dat we onderdeel zijn van een groter plaatje.
Goede en slechte zelfhulp
Maar zo veel meningen, zo veel zelfhulpboeken. En het grootste deel van het lezerspubliek vraagt toch om quick fixes. Instant geluk en succes door een lijstje met adviezen en leefregels af te werken. Zonder een duidelijk waarom. Zonder je te laten nadenken hoe dit zich verhoudt tot jouw leven. Ik geloof daar niet zo in. Wil je blijvend resultaat, dan moet je echt de diepte in. Goede zelfhulp vertelt je niet hoe je je leven moet leiden, maar helpt je om zelf uit te vinden hoe je dat moet doen. Goed om in je achterhoofd te houden bij het volgende zelfhulpboek dat je aanschaft!
